Рӯзи 10 декабр ҷомеаи ҷаҳонӣ Рӯзи ҳуқуқи инсон (англ. Human Rights Day)-ро таҷлил менамояд, ки бо қарори 423 (V) моҳи декабри соли 1950 аз ҷониби Иҷлосияи Пленарии Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид расман таъсис дода шудааст, хабар медиҳад «Садои Осиёи Марказӣ».
Аз ҳамаи давлатҳо ва созмонҳои манфиатдор даъват карда шуд, ки ин рӯзро қабул кунанд ва чорабиниҳои дахлдорро баргузор намоянд.
Санаи 10 декабр ба ифтихори қабул ва эълони Маҷмаи Умумии СММ 10 декабри соли 1948 Эъломияи умумии ҳуқуқи башар (UDHR) интихоб карда шудааст, ки он ҳуқуқҳои ҷудонашавандаи ҳар як шахсро, новобаста аз нажод, ранг, ҷинс, забон, дин, ақидаи сиёсӣ ё дигар, пайдоиши миллӣ ё иҷтимоӣ, моликият, таваллуд ё мақоми дигар эълон намуд.
Ин ҳуҷҷат, ки фавран пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонии даҳшатнок, ки ҳамаи ҳуқуқҳои имконпазир, аз ҷумла ҳуқуқи зиндагии миллионҳо одамонро поймол кард, қабул шуд ва аввалин ҳуҷҷати ҷаҳонӣ гардид, ки муқарраротро дар бораи ҳуқуқи башар таҳия кард. Эъломия доираи васеи ҳуқуқҳои сиёсӣ, шаҳрвандӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодиро дар бар мегирад.
Он нисбат ба ҳама гуна ҳуҷҷатҳои дигари ҷаҳон бештар тарҷума мешавад: матн ба 577 забон мавҷуд аст, ки хусусияти умумиҷаҳонӣ ва фарогирии онро нишон медиҳад. Созишномаҳои дигари байналмилалӣ дар асоси он таҳия шудаанд.
Ин тааҷҷубовар нест, зеро ҳуқуқи инсон ҳар рӯз ба ҳар як шахс таъсир мерасонад; онҳо ба афрод ва ҷомеаҳо тавоноӣ мебахшанд ва ба онҳо имкон медиҳанд, ки ояндаи беҳтаре бунёд кунанд.
Дар тӯли даҳсолаи охир, Рӯзи ҳуқуқи инсон ҳар сол таҳти як мавзуи мушаххас, аз ҷумла: «Шаъну шарафи инсон ва адолат барои ҳамаи мо», «Бе табъиз», «Ҳимоятгарони ҳуқуқи инсон дар саросари ҷаҳон, ки барои хотима додан ба табъиз мубориза мебаранд», «Овози ман муҳим аст», «20 соли мубориза барои ҳуқуқҳои шумо», «Ҳуқуқи инсон 365 рӯз дар як сол», «Имрӯз аз ҳуқуқи касе дифоъ кунед!», «Ҷавонон аз ҳуқуқи инсон дифоъ мекунанд», «Баробарӣ — кам кардани нобаробарӣ, пешбурди ҳуқуқи инсон», «Озодӣ, баробарӣ ва адолат барои ҳама», «Ҳуқуқҳои мо, ояндаи мо», «Ҳуқуқи инсон, қисми ҷудонашавандаи ҳаёти ҳаррӯзаи мо» ва ғайра ҷашн гирифта мешавад.
Чун анъана, созмонҳои гуногуни ҷамъиятӣ дар ин рӯз чорабиниҳои гуногуни расмӣ ва ғайрирасмиро баргузор мекунанд, ки ҳадафи онҳо огоҳ кардани мардум дар бораи ҳуқуқи башар ва ҳифзи он, шарҳ додани моҳияти қонун ва кори муассисаҳои ҳуқуқӣ ва ғайра мебошад.
Ногуфта намонад, ки ҳар панҷ сол як маротиба, 10 декабр, дар солгарди эълони Эъломияи умумии ҳуқуқи башар, маросими супоридани ҷоизаи ҳуқуқи башари СММ баргузор мегардад. Он соли 1966 барои қадрдонии онҳое, ки дар таблиғ ва ҳифзи ҳуқуқи башар саҳми назаррас гузоштаанд, таъсис дода шуда, бори аввал соли 1968 супорида шудааст.
